"Edebiyatta mantık iltizam olunmaz: Çünkü maksad-ı edebiyât fikir ve his ve hayalce olan mehasin ve bedayii meydân-ı zuhûra çıkarmaktır. Bu maksat husul bulurken yazılan şeylerde mantıka mutabakat olup olmadığını aramak -kimi imlâ bilmeden kimi manâ anlamadan mesâ'il-i edebiyyeye karışmak.. temyîz-i âsâr u eş'âra kalkışmak cür'et-i câhilânesini ızhardan çekinmeyen nev-zuhûr tenkitçilerden başka- kimsenin hatırına bile gelmez! Mesela bir şair (iki ile iki yine iki eder) diyebilir. Fakat öyle bir mevkide, öyle bir güzel surette söyler ki siz bu kaziyenin (iki kere iki dört eder) bedahetiyle tearuzunu zihninizde hissedemezsiniz. İşte bir hakîkat-i edebiyye de budur demek olur ki sanâyi'-i tahyîliyye yerinde olmak şartıyla yine tabiat ve hakikat dairesinde bulunur." (Takdîr-i Elhân)
"Ancak böyle sırf ahlâka dair hakikatler kuru şeyler olduğundan bazı istiarat ve teşbihat ile tebdîl-i tavr ettirilmedikçe nazım dairesine girseler bile şiir addolunacak kadar letafeti hiçbir lisanda haiz olamazlar." (Kudemadan Birkaç Şair)
"Onlara diyebilirmiyimki: Sanatın maksadı güzelliktir. Güzellik ise bir şeye münhasır değildir. Şekle ait olan meşreb ihtilafı tbiattaki.. sanattaki mahiyyet-i hüsn-i mücerredi bozamaz. Siz fırtınalar.. ateşler.. kanlar içinde azametiyle doğan güneşe meftunsunuz. Ben zulmatler.. sükunetler içinde zayıf zayıf parlayan hilal-i sehere aşıkım!." (Pejmürde)
"Kadınlar en güzel şiirlerin mülhimi.. en dil-pesend hislerin muharriki.. belki bizzat şiirdirler. Kadınlar olmasa hiçbir millette edebiyat-ı aliyye vücut bulmaz. Şark ve garbın o büyük şairleri o meşhur edipleri yetişemez. Mesela İngiltere bir Şekspir'e.. Fransa bir Victor Hugo'ya malik olamzdı. İ'tikad-ı hakıranem budur ki bizde dahi edebiyat-ı sahiha kadınların bilfill himmetiyle meydana gelecek. Çünkü ricalin elinde letafet-i asliyye ve zerafet-i tabi'iyyesini kaybeden lisan-ı tahrir kadınlarımızdan zuhur edecek şairlerin.. edibelerin zevk-ı selimleriyle yoluna girecektir. Lakin kadınları şimdilik yeşvik hüner-veran-ı erbab-ı kaleme aittir."(Takrizat)
Recaizade Mahmut Ekrem Külliyatının ikinci cildi, üstadın edebiyat üzerine düşüncelerini bir araya getiren-Talim-i edebiyat dışındaki-kitaplarını barındırıyor.
