Eski Türk Toplumu Üzerine İncemeler

“Kandas¸ toplumun es¸itlikc¸i hayat tarzını meydana getiren unsurların, katmanlas¸mayı hızlandıracak ‘teknik’lerin hammaddesi haline getirilmesi, ‘gens’den/‘klan’dan ‘devlet’e, ‘o¨rgu¨tlenme’den siyasete giden yolun as¸ılmasındaki bas¸lıca arac¸ları olus¸turur. Bu su¨rec¸ Asya go¨c¸ebeligˆinde c¸ok net go¨ru¨lu¨r.”

Eski Tu¨rk Toplumu U¨zerine I·ncelemeler, eski Tu¨rklerin tarihine, milliyetc¸i hamasetin dıs¸ında, bununla beraber alabildigˆine tutkuyla, canlı bir merakla yaklas¸masıyla, yol ac¸ıcı bir eserdir.

U¨mit Hassan bu anıtsal c¸alıs¸masında Tu¨rkoloji literatu¨ru¨nu¨ eles¸tirel bir su¨zgec¸ten gec¸irir. Tu¨rk mitolojisinin motiflerini tarihsel bir kanavaya is¸ler. Han, Tengri, To¨re, Kut gibi sihirli bir ha^leyle kus¸atılmıs¸ kavramların arkeolojisini yapar. Anahanlıgˆın, s¸amanlıgˆın, “kolektif aksiyon” dinamigˆinin do¨nu¨s¸u¨mu¨nu¨ ve kadim-ilksel devlet gelenegˆinin olus¸umunu inceler.

1985’te Sedat Simavi Sosyal Bilimler O¨du¨lu¨’nu¨ kazanan eser, ince dikkatleri ve c¸ok yo¨nlu¨ go¨ndermeleriyle, bir tu¨r analitik ic¸go¨ru¨ o¨rnegˆidir.

“U¨mit Hassan, daha sonra Marc Abe´le`s’in ‘devlet takıntısı’ olarak adlandıracagˆı olguya kars¸ı bir uyarıyla ya da meydan okumayla so¨ze girer. (...) Tu¨rk tarihini su¨rekli olarak ‘hep devlet kuran/asla devletsiz olmamıs¸ bir toplulugˆun tarihi’ olarak okuma giris¸imine dikkat c¸eker.”

AYHAN YALC¸INKAYA