Türkmen edebiyatı, modern türler ile 20. yüzyılın başlarında tanışır. Özellikle Sosyalist dönemde Türkmen Edebiyatında birçok yeni tür görülmeye başlar. Bunlardan biri de romandır. Türkmen Edebiyatında ilk roman örneği, 1937 yılında yayımlanır.
Türkmen romanı 1937'den sonra gelişmeye başlar. Bağımsız bir ortamda kaleme alınamayan Türkmen romanları, Sosyalist Gerçekçi metot doğrultusunda yazılmıştır. Türkmen romanında baskıcı sistemin etkisiyle 1930'dan 1970'e kadar, oldukça taraflı bir biçimde sosyalist ideoloji işlenmiştir. Millî tarafları olan bazı romanlara ise sosyalist inceleme kurulu geçit vermemiştir. Bu sebeple ilk Türkmen romanlarının birkaçı iki ya da üç kez değiştirilmiştir. Hatta bazı romanlar, inceleme kurulundan geriye dönmemiştir. Kimi yazarların da eserlerinin neredeyse yarısı imha edilmiştir. Türkmen yazarlar, ancak 1970'ten sonra Sosyalist Gerçekçi metodun gevşemesiyle ve 1980'lerde serbestleşmesiyle rahat nefes alabilmiştir. Ama bu yirmi yıllık serbest süreçte bile tam manasıyla istedikleri gibi eserler yazamamışlardır. Sosyalist devletin baskısını bir şekilde hissetmişlerdir.
Bağımsızlığa kadar Türkmen romanını ele aldığımız çalışmamız, giriş, altı bölüm ve sonuçtan oluşur. Giriş, iki kısımdır. Birinci kısımda Türkmen romanının doğuşunu etkileyen sebepler üzerinde durulur. İkincisinde ise Türkmen romanını bağımsızlığa kadar yönlendiren Sosyalist Gerçekçi metot ve felsefesi tanıtılır. Altı bölümde ilk romandan başlayarak son esere kadar Türkmen romanı vaka ve kahramanları dikkate alınarak incelenmiştir.
İnceleme çerçevesinde 1937'den 1991'e kadar yazılmış seksen sekiz roman tespit edebildik. Bunlardan kırk sekiz adetinin metnine ulaşılmıştır. Ulaşılan romanların çoğu, yazıldığı yıllara damgasını vurmuş eserlerdir. Metni okunan romanlar, ülkemizde tanınmadığı ve neşredilmediği için özetleri verilip, vaka ve kahramanları Sosyalist Gerçekçi açıdan değerlendirilmiştir. Metinine ulaşılamayan romanlar hakkındaysa elimizdeki mevcut kaynaklardan hareketle bilgiler verilmiştir. Sekizi hariç tüm yazarların biyografisi, sahayı tanıtma adına dipnotlarda sunulmuştur.
İnceleme sonunda yaklaşık altmış yıllık Türkmen romanının bağımsızlığa kadarki ilerlemesi ve değişmesi değerlendirilmiştir.
Bu çalışmanın tashihinde gösterdiği yardımlardan ötürü Dr. Zeki Başaran'a teşekkür ederim. Ayrıca verdiği emeklerle ve gösterdiği ihtimamla bu günlere gelmemizi sağlayan kıymetli hocam Bilge Seyidoğlu'na şükranlarımı arz ederim.
