Modern Dengbej diye tanımladığım İskan Tolun'un son kitabı "İbret"i de keyifle bir çırpıda okudum, Türkiye'de geleneksel ağalık sisteminden moderniteye geçiş dönemi olan 50'li yılların havasını soludum, Antep ve kırsalında. Doğayı kutsayışını ve mitolojik unsurları kullanışını sevdim. Dersim, 1915, 6/7 Eylül pogromu da, arka planda abartmadan yansır. Sosyalizme yönelmeye başlayan 40'lı yıllar üniversite gençliğinin bir yansımadır "ağaoğlu" Mehmet Ali. Sola yönelen az ağa çocuğu çıkmadı. Sevgiyi yüceltiyor İskan Tolun, Çoban İsmail/Ayşecik karakterleri ile, kötünün karşısında iyinin direnişini ve sonunda galebe çalmasını da. Ayşecik birazcık da yaz açık sinemalarında Anadolu'yu silkeleyen Ayşeciğin yansımasıdır. Arka planda ise Anuş teyzenin Hayyalı kadın bilgeliği ile yansır. Yaşar Kemal deseniz trende karşılaşılan genç bir gazeteci/yazar olarak selam çalar size. Ne de olsa İskan Tolun da aynı ekolden diyebiliriz. Ve kitabın kötü karakteri, acımasız, canavarlaşmış Yavuz ise, aslında ülkedeki militarizmin, vatani görev diye dayatılan zorunlu askerlik sisteminin bir kurbanıdır. Ama 12 yaşındaki Esma da onun kurbanı olacaktır. Genç kadın Ayşecik ise direngenliği temsil eder. Tam da kadına yönelik şiddeti engellemeyi amaçlayan İstanbul Sözleşmesinin, 12 yaşındaki kızların evlendirilmesinin şer'i olarak caiz olduğunun tartışıldığı günlerde okunacak bir kitap. Bu arada İskan Tolun'un anlatısının, film yapmaya müsait olduğunu anımsatmak isterim.
Ragıp Zarakolu
