“Kalem sahiplerinin daima umumî ahlâkı ıslaha ve yükseltmeye çalışmaları, en mühim medenî vazifelerdendir” diyen Muallim Nâcî, 1303 (Milâdî 1885-86) yılında Hz. Ali'nin bazı vecizelerini "Emsâl-i Alî" adı altında mensur olarak dilimize tercüme etti. Onun, "Kitabhâne-i Ebü'z-Ziyâ" dizisinin ilk kitabı olan bu eserde Arapça asılları karşısında Türkçe tercümelerine yer verdiği sözler, Hz. Ali'nin "Nesrü'l-leâlî"(İnci Saçısı) ismiyle derlenmiş vecizeleriydi. Ne zaman ve kimin tarafından hazırlandığı kesin olarak bilinmeyen bu derlemede, Hz. Ali'ye nisbet edilen aşağı yukarı 250-300 kadar hikmetli cümle, elifba tertibine göre sıralanmıştır. Söz konusu özdeyişler, 15. asırdan Nâcî zamanına kadar Türkçe'ye on üç kere çevrilmiştir. Bunlardan üçü, tercümeyle birlikte şerhi (izah) de ihtiva eden mensur metinlerdir.
Elinizdeki eserde, Muallim Nâcî Efendi'nin çevirisini yaparken esas aldığı basma metin tesbit edilmiş; bu neşirdeki bazı eksiklik ve yanlışların mütercimin tercümesine de aksettiği örneklerle gösterilmiştir. Ayrıca, Nâcî'ye ait tercümelerin çoğu doğru bulunmakla birlikte birkaçı tenkit edilmiş; o özdeyişlerin nasıl çevrilmesi gerektiği meselesi üzerinde de durulmuştur. Bahsin ardından mütercimin tercüme çeşitleri hakkındaki sınıflandırması nakledilmiş ve çevirisinin bunlardan hangilerine dahil edilebileceği, seçilen birkaç numuneyle açıklanmıştır. Nâcî'nin bu eserdeki özdeyişleri birer cümleyle tercüme etmek yerine, çevirdikten sonra şerh etmesinin daha faydalı olacağı görüşü belirtilmiş; ayrıca nazmen tercümenin, nesre göre daha tercihe değer bulunduğu da anlatılmıştır.
Bu tanıtma, inceleme ve değerlendirme fasıllarının ardından, Muallim Nâcî Efendi'nin "Emsâl-i Ali" tercümesinin metni, yeni harflere ve günümüz Türkçesine çevrilerek sunulmuştur.
